Rijden met een ongeldig rijbewijs: wanneer bewezen?

Stel je voor: je zit op een zonnige vrijdagmiddag in de auto met de ramen open en de radio aan. Je voelt je een vrij mens op de snelweg, totdat je wordt aangehouden voor een routinecontrole. Niks aan de hand, denk je bij jezelf. Tot de agent je vertelt dat je niet mag rijden omdat je rijbewijs ongeldig is verklaard. Verbaasd kijk je hem aan: ‘hoe bedoelt u? Dan zou ik dat toch wel weten?’

Dat mensen pas bij een controle ontdekken dat hun rijbewijs niet meer geldig is terwijl er wel brieven zijn verstuurd over de ongeldigverklaring, komt vaker voor dan je zou denken. De vraag is of deze brieven ooit zijn gelezen en of ze überhaupt wel zijn ontvangen.

De basis van deze zaken ligt in artikel 9 van de Wegenverkeerswet 1994. In lid 2 van dit artikel is bepaald dat het verboden is om een motorrijtuig te besturen terwijl het rijbewijs ongeldig is verklaard. Je moet dan wel op de hoogte zijn van die ongeldigheid of je had dit redelijkerwijs moeten weten. Dit betekent dat de enkele administratieve ongeldigverklaring van het rijbewijs onvoldoende is voor strafbaarheid op grond van de wet. Oftewel: het feit dat je rijbewijs ongeldig is verklaard betekent nog niet direct dat je daar ook voor veroordeeld kunt worden. Er moet namelijk bewezen worden dat iemand op de hoogte was of had moeten zijn van die ongeldigverklaring.

Wanneer mag dan worden aangenomen dat iemand wist, of had moeten weten, dat zijn rijbewijs ongeldig was verklaard? In de arresten van 28 januari 2025 en 8 april 2025 maakt de Hoge Raad duidelijk dat deze kennis niet mag worden aangenomen op basis van aannames of administratieve handelingen alleen.^[1] In deze zaken waren er brieven verstuurd naar de verdachten waaruit bleek dat hun rijbewijs ongeldig was verklaard. De Hoge Raad trok in beide zaken een duidelijke lijn: het enkele versturen van de brieven is onvoldoende. Een verzonden besluit is immers nog geen bekend besluit. Dus zolang je niet hebt verklaard dat je wist dat je rijbewijs inderdaad ongeldig verklaard was en je ook geen handelingen hebt verricht die erop wijzen dat je dit wist, wordt het lastig om aan te nemen dat je bekend was met de ongeldigverklaring. Maar wanneer kan dan wel bewezen worden dat iemand wist – of redelijkerwijs had moeten weten dat zijn of haar rijbewijs ongeldig was? Niet zo heel snel, zo lijkt de opvatting van de Hoge Raad te zijn.

Uit het arrest van 28 januari 2025 blijkt namelijk dat het door de verdachte voldoen van de kosten voor een cursus ‘verantwoord rijgedrag’ niet tot gevolg heeft dat kan worden aangenomen dat de verdachte op de hoogte was van de ongeldigverklaring van zijn rijbewijs. De Hoge Raad gaf aan dat het wel voldoende zou zijn als de ongeldigverklaring van het rijbewijs persoonlijk aan de verdachte zou zijn uitgereikt.

In het andere arrest van 8 april 2025 had het CVOM het rijbewijs opgestuurd naar het CBR. De Hoge Raad oordeelde dat wanneer een ander, zoals het CVOM, het rijbewijs opstuurt, hieruit niet kan worden afgeleid dat de verdachte wist dat zijn rijbewijs ongeldig was verklaard. Dit zou anders zijn als de verdachte het rijbewijs zelf heeft opgestuurd ter inlevering.

Uit deze arresten blijkt dus dat de verklaring en handelingen van jou als verdachte bepalend zijn voor de vraag of je kennis hebt van het feit dat je zonder rijbewijs rijdt en dus voor je veroordeling. Als de ongeldigverklaring niet aan jou persoonlijk is uitgereikt en je als verdachte niet hebt verklaard dat je wist dat je rijbewijs ongeldig was verklaard én je hebt daarnaast geen gedragingen verricht die erop wijzen dat je kennis had van de ongeldigverklaring, dan mag een rechter niet zomaar aannemen dat je wist dat je rijbewijs niet langer geldig was. De rechter zal je dan, net als in de hiervoor besproken arresten, niet eenvoudig kunnen veroordelen op basis van artikel 9 lid 2 van de Wegenverkeerswet 1994, als jij je bijvoorbeeld op je zwijgrecht beroept bij de vraag: wist je dat je rijbewijs ongeldig was?

Dit alles maakt natuurlijk wel dat deskundig advies in dit soort zaken cruciaal is. Zeker omdat door rechters over het algemeen strenge straffen worden opgelegd voor dit soort feiten. Denk dan aan direct twee weken onvoorwaardelijke gevangenisstraf. Per situatie kan een ander strategie dan de beste zijn. Mocht u in dit soort zaken daarom juridische bijstand nodig hebben. Neem dan contact op met één van onze strafrechtspecialisten. Wij helpen u graag verder.

^[1] Hoge Raad 28 januari 2025, ECLI:NL:HR:2025:108 en Hoge Raad 8 april 2025, ECLI:NL:HR:2025:530.